Proje Özeti

Ayçiçeği, bitkisel yağ tüketiminde ayçiçeği yağının tercihi, mekanizasyona uygunluğu vb nedenlerden dolayı ülkemizin en önemli yağ bitkisidir. Ülkemiz yağlı tohumlar üretimi yeterli olmayıp, ülkemizin bitkisel yağ ihtiyacı büyük oranda ithalatla karşılanmaktadır. Ayçiçeğinin yazlık bir bitki olması, çevre koşullarından fazla etkilenmesi nedeniyle birim alandaki geliri düşük olduğundan, ülkemizde ekim alanları fazla değildir. Ülkemizdeki üretim artışı için, ayçiçeğinde yüksek verimli çeşitlerin ıslahı yanında, ileri yetiştirme tekniklerini kullanarak verimi düşüren etmenlerinin etkilerini azaltmak da önemlidir.

Ülkemizde ayçiçeğinde orobanş paraziti ve mildiyöden sonra tane verimini en fazla etkileyen yabancı otlar olup, özellikle pıtrak, sirken, gibi geniş yapraklı otlar üretimde önemli verim kayıplarına yol açmaktadır. Ayçiçeğinde dünyada ilk kez ülkemizde kullanılan, hem bu otları, hem de orobanşı kontrol eden, çıkış sonrası uygulanan GDO olmayan Imidazolinone (IMI) grubu herbisitlere genetik dayanıklı hibritler dünyada başarıyla kullanılmaktadır.

TRAGEN tarafından başlatılacak bu projede IMI herbisitlerine, orobanşa ve mildiyöye dayanıklı ayçiçeği genetik materyal kullanılarak, mildiyö hastalığına ve herbisitlere dayanıklı (IMI+Orb+MR) ıslah yarıyol materyali, ana ve restorer hatlar ve hibritler geliştirilecektir. Orobanşa, mildiyö hastalığına ve herbisitlere dayanıklı ebeveyn hatlarla test hibritleri oluşturulup, verim denemelerinde piyasadaki ticari hibritlerden üstün performans gösterenler belirlenecektir. Proje, ebeveyn hat ıslahı, aday hibritlerin geliştirilmesi ve verim denemeleri olarak üç ana başlık altında 36 ay sürecektir. Proje çalışmaları, AGROBEST firmasının herbisitlere, orobanşa ve mildiyöye dayanıklılık konusundaki teknik desteğiyle, TRAGEN tarafından Edirne de yazın tarla koşularında; kış sezonunda da AVESA firmasının teknik desteğiyle Antalya da sera koşullarında yürütülecek ıslah çalışmaları sonucu ve diğer firmalardan ebeveyn hatlarıyla yapılan melezlerden elde edilen aday hibritlerin Trakya bölgesinde iki lokasyonda (Edirne ve Lüleburgaz) ve AVESA firmasının teknik desteğiyle de, Konya ve Adana ilinde kurulacak verim denemelerini kapsamaktadır. Bu şekilde geliştirilecek yeni IMI herbisitlere dayanıklı ve yerli hibritlerin uyum yetenekleri ülkemizdeki önemli ayçiçeği bölgelerinde belirlenmiş olacaktır.

Ülkemizde orobanşa ve IMI herbisitlerine dayanıklı tescilli yerli ayçiçeği çeşidi sayısı çok az sayıda olup, bunlar da piyasada ayçiçeği pazarına hakim uluslararası tohumculuk firmalarına ait veya yurt dışından getirilen çeşitlerdir. Bu iki özelliğe sahip hibritler, son 1-2 yıldır piyasada yer almakta olup, projede geliştirilecek bu tür hibritler, üreticilere tarlasındaki orobanş ve yabancı ot durumuna göre herbisit seçme imkanı sağlayacaktır. Bu suretle, üretim maliyetini düşürerek birim alandan elde edilen geliri arttırıp, ülkemiz ekonomisine katkı sağlayacak çalışmalar içerdiğinden, sunulan projenin özgün değeri oldukça yüksektir.

Sunulan bu proje sonunda ve projeden elde edilen kazanımlarla proje sonrasında geliştirilecek hem IMI herbisitlerine, hem de orobanşa ve mildiyöye dayanıklı ülkemize ait ayçiçeği çeşit ve hatları, diğer yerli tohumluk firmalarına verilerek, hem bu konuda dışa bağımlılık azaltılacak, hem de ülkemizde yerli tohumculuk firmaların bu uluslar arası firmalarla rekabet şansı artarak ülkemiz ekonomisine katkı sağlanacaktır. Sunulan bu projenin hedefleri, Ülkemizin Vizyon 2023 Ayçiçeği üretiminin %75'inin yerli hibrit çeşitlerle yapılması hedefleriyle örtüşmektedir. 

Anahtar Kelimeler:  Ayçiçeği, Herbisitlere dayanıklılık, Orobanş, Hibrit ve Ebeveyn hat ıslahı, Imidazolinone,